یا بتازگی مدتی است که بخصوص بعد از سیل های اخیر در کشور کلیپ هایی برایم ارسال می شود مبنی بر نحوه مدیریت بی نظیر سیل در ژاپن ! و دیگر کشورها، خلاصه ژاپنی ها در کشور ما از سوپر من هم قویترند!
با احترام به افراد تمام سرزمین های جهان این برایم کمی ناراحت کننده می آید که آخر چرا کسی از دلیل و مقاوم بودن و عظمت سازه های ایران باستان یا ایران قدیم که هزاران سال زلزله و طوفان، باد شن و بارانهای هزار ساله و هزاران اتفاق دیگر را تحمل و هنوز پابرجا هستند دیگر حرفی نمی زند ؟
یا سیستم هیدرولیک و هیدرولوژی فوق پیشرفته شوش و شهر سوخته و قنات های ایران زمین، اختراع و ابداع مردم یزد و یا سیستم انبار و ذخیره سیل های تاریخی در زیر زمین های تخت جمشید و نقش رستم که هنوز در دنیا نظیری برای آن تصور نمی شود (قرنها بعد این شیوه در ژاپن امروزه بعنوان طرح شگفت انگیز ژاپنی ها ! استفاده می شود !؟)و همینطور بقیه سیستم های آبرسانی در جای جای کشور و ... که هنوز ابهت ایرانیان را به رخ دنیا می کشد دیگر صحبتی نیست ! و همه مبهوت ژاپن هستند و کار دیگران را به رخ می کشند !؟ اگر ژاپنی ها هزاران میلیارد صرف می کردند که یک چنین وجهه ایی برای خود و به این سادگی حداقل در ایران بدست آورند امکان نداشت ؟
کشور ژاپن بعد از جنگ و اراده تحول صنعتی و انجام آن تحول بزرگ با سخت کوشی مردمانش، صاحب ثروت و صنایع زیادی شد. و پس از هر زلزله یا سیل یا طوفان متوجه شد که از دست دادن زمان تعمیرات و بازسازی و وام های بلاعوض و ... برای کشورش حتی اگر پولش هم مهیا باشد مساوی با از دست دادن نیروی انسانی، تولید و ثروت خواهد بود. لذا تنها کاری که کرد تراز آیین نامه های طراحی در برابر زلزله و همین طور دیگر سوانح را بالاتر کشید همین ! نه مهندسی خاصی را ابداع کرد نه شیوه های طراحی را عوض کرد و نه اختراعاتی غیر عادی بکار گرفت! نحوه و فرمولهای طراحی یک ستون بتنی دقیقا همان است که در تمام دنیا از آنها استفاده می شود ؟ تنها بر اساس ثروت و حساسیت کشورها در سوانح حدود مجاز آنها بالا و پایینتر می شود.
برای مثال برای تحمل بار یک سقف مثلا اگر یک تیر آهن ۱۶ جواب دهد، کشور هایی که صاحب امکانات مالی بیشتری و به هیج وجه نمی خواهند وقفه ای در تولید آنها بیفتد، بندی در آیین نامه های خود قرار می دهند مبنی بر اینکه حتما باید حداقل از تیر آهن ۳۲ استفاده شود حتی اگر محاسبات ۱۶ را جواب دهد ! آیین نامه زلزله ژاپن در برخی موارد ۲/۵ برابر آیین نامه امریکا و ایران است ! بله این رمز کار مقاوم بودن ژاپنی هاست لاغیر ! دقیقا همان که در دوران ایران قدیم هم بعلت ثروت زیاد و اهمیت بناها از کارگران ماهر، مهندسان با تجربه و مصالح خوب و نظارت دقیق در ساخت بناها استفاده می شد و نتیجه اش موجودیت آنها تا به امروز است. یعنی هزاران مرتبه جلوتر از ژاپنی ها در ایران جاری و ساری بود !
متاسفانه قرنها است که ما خود کار خود را خراب کرده ایم و دایما بدنبال مهندس ارزانتر، مصالح ارزانتر و ... هستیم. مهندسی ایرانیان چه در گذشته که خیلی بالاتر و چه در حال حاضر بدون شک چند سر و گردن بالاتر از میانگین جهانیان است منتها راه را گم کرده ایم. خواستم تا عمر باقیست این مهم یعنی سوال ۵۰ ساله مردم کشورم را که چرا ژاپنی ها مقاوم تر از ما می سازند را به جوانان کشورم انتقال داده باشم. تبلیغات ژاپنی ها هم خیلی بهتر از ما است، خرده کارهایشان را خوب بزک می نمایند ولی ما عظمتهای جاودانه کشورمان را ... ! البته نا گفته نماند اقتصاد مهندسی نیز یک پارامتر مهم در ساخت است، جایی که لازم نیست صرف هزینه بالاتر کرد، هزینه کرد آن وسواس بی مورد است!
پس یادمان باشد که درجه ریسک پذیری بشدت با ثروت رابطه ایی معکوس و قوی ایی دارد، اگر ثروت بیشتری داشته باشیم حاضریم بیشتر هزینه نماییم تا ریسک کمتری متقبل بشویم.
قول می دهم نه تنها کمتر از دیگران نیستیم بلکه بسیار بالاتریم منتهی هم راه را کمی اشتباه رفته ایم و هم از ناتوانترین هایمان در مسند کارها می خواهیم بهره ببریم که خب پاسخش مشخص است. یک نکته حایز اهمیت هم برای ثبت در تاریخ، اگر جایکا از ژاپن پروژه پهنه بندی ضعیف تهران را سالها پیش انجام نداده بود امروز ما نزدیکتر به شهری مقاوم تر در برابر زلزله بودیم !
*استاد نمونه کشور، در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران و موسس انجمن زبدگان شهر در کشور
از زمانی که کودکی بیش نبودم و بعد از آنکه در دانشگاه وارد رشته راه و ساختمان شدم حتی قبل تر ها همواره یاد دارم که مردم در کشور می گفتند و هنوز هم می گویند ببینید ژاپنی ها چطور ساختمانهای خودشان را ضد زلزله کرده اند، تکنیکها و دستگاه های جدیدی اختراع کرده اند؟
